Alex Rayón
Nazioarteko Harremanetarako eta Eraldaketa Digitaleko errektoreordea – Deustuko Unibertsitatea
Ingeniaritza Informatikoan eta Telekomunikazioan dk. 15. Prom.
Urtarrilaren hasieran, itxaropenak markatutako urtea hasi berritan, albiste batek berriro aztoratu gintuen: WhatsAppek Facebookekin partekatuko zituen datuak. Esaldi generiko horrek edonor kezkatzen du. Baina garai teknologiko eta digital honetan beti gertatzen den bezala, deabrua xehetasunetan dago. Are gehiago, neurri bikoitza izanda. Alde batetik, Facebookek WhatsAppeko zure datu pertsonalak eskura ditzake; eta, bestetik, enpresek, negozioetarako whatsapp aukera erabiliz, bezeroekin hitz egiteko gako pribatuak eskura ditzakete. Azter dezagun zatika.
WhatsAppek enpresa nagusiarekin partekatuko duena da izena, telefono zenbakia, gailu mugikorra, kontaktuak, whatsappen erabilerako datu pertsonalak, kokalekuak edo egindako erosketak. Hori otsailetik aurrera aplikatu behar zen, salbu eta bere garaian Facebook WhatsAppetik bereizteko aukera aukeratu bazenuen (duela bost urte baino gehiago eskaini zen aukera hori) edo Europar Batasunean bizi bazinen (Facebookek sinatu behar izan zuen akordio espezifiko baten bidez, Europako agintariek erosketa onar ziezaioten). Facebooken eta WhatsAppen artean datu horiek erabat gurutzatuta egongo liratekeen zerbitzuen termino berri horiek kezkatu egin gintuzten. Praktika mota hori da, hain zuzen ere, Facebookek berriki salatu duen arrazoi nagusietako bat, baina egia da lengoaiak ez duela laguntzen. Kontzeptu generiko horiek, hala nola “datu pertsonalak” edo “sarbidea”, jende askok “Facebookera” itzultzea eragin zuten. Logikoa eta normala da enpresa horrek eskandalu ugari pilatzen dituenez, gizarteak hasieratik zalantza egitea. Hala ere, lasai egon gaitezke. WhatsApp puntatik puntara zifratuta dago. Elkarrizketan dauden pertsonak bakarrik sar daitezke. Enpresak ezin ditu mezuak eskuratu, ezta irakurri ere, mezua mugikor batetik bestera igortzen ari den bitartean. Mezua hartzailearengana iristen denean, gailuan gordetzen da. Gauza bera gertatzen da audioekin, bideoekin eta abarrekin.
Batek uler dezake Facebookek hau martxan jarri nahi izatea. Zerbitzua hobetzea litzateke helburua, erabiltzaileari informazio pertsonalizatua emateko. Hala ere, enpresa pribatu batek horrela jokatzea ez dator bat eskubide askorekin. Turkiako Lehia Batzordea eta Delhiko Gorte Nagusia aztertzen ari dira WhatsAppeko pribatutasun aldaketek lege nazionalak betetzen dituzten ala ez.
Bigarren aldaketa elkarrizketa horiek zifratzen dituzten gako pribatuekin lotuta dago. Hasiera batean, WhatsAppek iragarri zuen etorkizunean WhatsAppera konektatuko diren plataforma batzuekin partekatuko zituztela negozioa egiteko. Helburua da, enpresa bat izanik, erabiltzaileekin hitz egiteko aukera ematea. Berehalako mezularitzako munduko tresna nagusia monetizatzen hasteko apustua dela ulertzen da. Adibidez, arropa saltzen duen enpresa batekin hitz egin behar baduzu, eta enpresa horrek elkarrizketa horiek kudeatzeko tresna bat kontratatu badu (ezin du banan-banan erantzun), ulergarria da hori automatizatua izatea. Zifratze gako horiek beharko lirateke elkarrizketa jakin batzuei modu orokorrean erantzun ahal izateko Bitartekari batek “elkarrizketa horiek irakurriko lituzke” solasaldia izateko. Eta ulertzen da horrela adieraziko litzatekeela erabilera terminoetan. Ez dago gauza larririk. Baina, hala ere, gizartearen gehiegizko erreakzioa eragin du, berriro. Horrek, berriz ere, pentsarazi behar digu komunikazioak eta lengoaiak ez direla laguntzen ari.
Testuinguru horretan, urtarrilaren erdialdean, WhatsAppek berehala geldiarazi zituen aldaketak. Maiatzaren 15era arte luzatuko zela iragarri zuen 2.000 milioi erabiltzaileek ordura arte aldaketak ulertzeko aukera izango lukete. Egia esan, onartzen ari dira aldaketak ez direla ondo ulertu. Egia esan, ez dira kezkatzeko modukoak, adierazi dudan bezala. Baina kezkagarria da aldaketa horiek izutzea. Horrela, WhatsAppek gauzak hobeto azaldu nahi ditu, inguruan sortutako desinformazio guztia saihesteko.
Horrelako enpresa batek komunikazio akatsak edo eskubide pertsonalen inklusibitate digitaleko akatsak egiten dituenean, berehala ateratzen dira tresna horren alternatiba hobeei buruzko albiste ugari. Politika aldaketaren iragarpenak Signalen deskargak areagotu zituen, pertsonen eskubideekiko errespetua hobeto uztartzen duen tresna. Hori, bereziki, Elon Musken tweet baten ondoren gertatu zen. Horrelako enpresa-izen generikoekin gertatu ohi den bezala, jendeak izen bereko enpresa bateko akzioak erosi zituen, oker baten ondorioz. Agian beste lezio bat izan liteke enpresen bataiorako aro digital honetan. Bestalde, Telegramen inguruan hainbat gezur sortu ziren. Bereziki, Facebookek Telegram erosi zuela zioen bat. Azkenik, WhatsApp bidez ere partekatu zen plataformatik bidaltzen ditugun argazkiak eta mezuak (ezabatutako mezuak barne). publiko egin zitezkeela zioen mezu kate bat. Mezu kate horrek gezurren beste elementu klasiko bat sartzen zuen: hamar talde desberdinekin partekatuz gero, ustezko datu lagapen horri baimenik ematen ez zitzaiola esanez, telefonoa babestuta egongo zen neurri berriaren aurka.
Azken puntu honetan, beti bezala, gogoratu behar da adierazpen bat plataforma sozial batean jartzeak ez duela inolako balio legalik. Zerbitzu digital bat (Netflix, Facebook, Whatsapp edo Spotify) erabiltzen dugunean, ezartzen dizkiguten erabilera baldintzak onartzen ditugu (eta, normalean, irakurri gabe). Agian ona izango da irakurtzera gehiago gonbidatzea eta gutxiago haserre digitala adieraztera.
Azaleko argazkia: Adem AY Unsplashen
