Uste dut bi aldeek – praktika profesionalak eta irakaskuntzak – elkarri lotuta joan behar dutela. Hirugarren zutabe bat erantsiko nuke, oinarrizko ikerketa eta ikerketa aplikatua: ikerketa praktika klinikoarekin eta irakaskuntzarekin uztartzea iruditzen zait pertsonei lagunduko dien profesional gisa prestatzeko konbinaziorik onena. Horrek edozein lanbidetarako balio du, jakina. Eta, interesgarriena hauxe da: pertsonengan eragin positiboa izan dezakegula edozein rol edo posiziotatik
Psikologiako lizentziatura amaitu zenuenetik, bizialdi osoko ikaskuntzaren eredu izan zara: bost master eta hainbat espezializazio-programa. Zer ekarri dizu etengabeko prestakuntza horrek?
Galderari erantzun aurretik, asko eskertu nahi nizuke, niri buruz apur bat irakurtzen ari bazara.
Niretzat etengabeko prestakuntza, psikologiako profesionalek “gure DNA”-n dugun betebeharra izateaz gain, nolabait esateko, etxera itzultzea bezalakoa da beti: lankideekin, lagunekin eta beste arlo batzuetako profesionalekin elkartzeko gunea da eta, gainera, luxua eta plazera da pertsona gisa prestatzeko ezagutza eskuratzen jarraitzea; psikologo hobea izaten laguntzen dizu, gainera. Zeharkako prestakuntza gehiago izango bagenitu beste profesional batzuekin, eta ez bakarrik gure arlo bereko kideekin! Horrela behartuko gintuzke beste ikuspuntu batzuetatik hitz egitera eta komunikatzera, eta askoz pragmatikoagoak izatera.
Jakina, esfortzua eta aparteko orduak sartzea dakar, eta hori ez da beti erraza izan, batez ere kontziliatzeko. Esango dizuet, prestakuntza-programa bat amaitzen ari naizen bakoitzean, uste dudala eten bat egingo dudala, araututa dagoen ezer ikasi gabe; baina, handik gutxira, egingo dudan hurrengo prestakuntzaren bila nabil… Horrela ibiltzen naiz beti.
Psikologia klinikoan eta neuropsikologian aritzeaz gain, irakasle zara hainbat unibertsitatetan. Zer ematen dizute bi praktika profesional horiek? Gomendatuko zenituzke beste lanbide batzuetan?
Beti egin izan dut lan jorratzen ari naizen diziplinaren ikaskuntza oso gertu dudala. Eta oso gogoko dut irakastea eta horretarako nire esperientzia praktikoa erabiltzea. Asko ikasten dut ikasleen ideiak eta kezkak entzunda. Baita, nola ez!, egiten dituzten kritikak adituta ere. Uste dut bi aldeek – praktika profesionalak eta irakaskuntzak – elkarri lotuta joan behar dutela. Hirugarren zutabe bat erantsiko nuke, oinarrizko ikerketa eta ikerketa aplikatua: ikerketa praktika klinikoarekin eta irakaskuntzarekin uztartzea iruditzen zait pertsonei lagunduko dien profesional gisa prestatzeko konbinaziorik onena. Horrek edozein lanbidetarako balio du, jakina. Eta, interesgarriena hauxe da: pertsonengan eragin positiboa izan dezakegula edozein rol edo posiziotatik. Biak kontuan izatea gustatzen zait, bestela pixka bat mugatuta egongo nintzateke. Kurt Lewin psikologo sozialak halaxe erakutsi zigun: “ez dago teoria on bat baino gauza praktikoagorik”. Uste dut bete-betean asmatu zuela praxiak eta ezagutzak osatu behar duten batasun hori irudikatzean.
2013 eta 2024 bitartean auzitegiko psikologoa izan zara Auzitegi Medikuntzako eta Auzitegi Zientzietako Institutuan, Justizia Ministerioan. Ia hamabi urte horietan egoera ugariri aurre egingo zenien. Konfidentzialtasuna errespetatuz, zein da konplexuena eta zein gogobetegarriena zure ustez?
Epaileei, fiskalei eta abokatuei aholkularitza teknikoa emateko talde baten barruan auzitegiko psikologo gisa izaten dituzun egoerarik konplexuenek pertsona ahulenekin dute zerikusia beti. Oso gai sentikorrak jorratzen dira, ertz askokoak, eta galdera eta eztabaida etiko eta deontologiko berriak sortzen dira etengabe. Gai horiek ez daude ebatzita, oso dinamikoak dira; azken hamarkadan hainbat lege-erreforma ikusi ditugu, horietako asko gizarte-aldaketek eta kolektibo kalteberen borrokak eragindakoak. Ez da beti erraza izan egoera horiek sortzen duten esperientzia emozionala alde batera uztea eta ikuspegi objektibo eta neutralean oinarritzea. Konplexuenen artean nabarmenduko nituzke, zoritxarrez babes- eta egonkortasun-ingurunerik ez duten haurren ebaluazioak. Eta asebetegarrienek ondo egindako lanarekin dute zerikusia, hau da, ikuspegi orokorra planteatzen lagundu duten beste profesional batzuekiko koordinazioarekin, kalitateko txosten bat idaztearekin, lortu nahi den emaitza lortzeko, neurri judizial onenei buruz aholkatzeko eta, horrela, “amaiera zoriontsuak” izateko.
2019an argitaratu zenuen Manual de Neuropsicología Forense: una disciplina emergente. Hurbilduko gintuzkezu espezialitate horretara testuinguru juridikoan?
Azpiespezialitate hibridoa da, auzitegi-zientzien eta neurozientzien artekoa, eta auzitegiei arlo neuropsikologikoan aholku ematea du eginkizun. Gure testuinguruan, ia beti gertatuko da prozedura judizial batean sartuta dagoen pertsona baten peritu-ebaluazio neuropsikologiko gisa, arlo zibilean, penalean edo laboralean, adituaren balorazio teknikoak aberastuta legezko erabaki bat hartzeko. Eremu zoragarria da, oso berria eta hedapen-prozesu betean dagoena. Zaila da hain teknikoa den aholkularitza-lan hori egitea, pertsona batek gertaera jakin batzuk ulertzen zituen, edo ezagutzen zituen, edo nola gogoratzen dituen, edo erabaki jakin batzuk hartzeko gaitasunak dituen zehazteko. Baina are eta erronka handiagoa da klinikatik datozen iritzi horiek guztiak modu baliagarri, zuzen eta ulergarrian azaltzea operadore juridikoari, ikuspegi neutrala izanik, zorrotz eta literatura zientifikoan oinarrituta.
2024ko uztailetik psikologoa zara Kirol Kontseilu Gorenean. Aldaketa esanguratsua izan da zure bizitza profesionalean?
Jakina baietz, aurrerapauso handia izan du nire ibilbide profesionalean; baina, batez ere, erakunde zoragarri baten barruan talde-lanerako beste trebetasun batzuk garatzen lagundu dit. Orain arte erabiltzen ez nuen psikologiaren arlo aplikatu batean trebatzen jarraitzeko beharrari aurre egin diot, eta lan ederra da. Aldaketa-prozesu horretatik azpimarratu nezake konturatu naizela errendimendu handiko inguruneek zer dakarkieten pertsonei, eta ez dut soilik hitz egiten goi-mailako kirolaz, baizik eta pentsatzen dugun eskakizun handiko edozein lan-inguruneri buruz: akademia, diziplina artistikoak, enpresak… Abiada bizian bizi gara eta, hori dela-eta, oro har, geure buruari gehiegi exijitzeko joera dugu; hortaz, ezin dugu geure burua zaintzea alde batera utzi.. Autorregulazioko trebetasun horietan trebatzea da gaur egun goi-mailako kirolariekin egiten dudan lanaren zatirik garrantzitsuena.
Eskerrik asko zenbaki honetan izan duzun esperientzia gurekin partekatzeagatik. Azken galdera bat egingo dizugu. Zer oroitzapen gordetzen dituzu Deustuko Unibertsitateko ikasgeletan emandako denboraz?
Etapa hartako oroitzapen zoragarriak ditut. Duela gutxi izan zela dirudi, baina dagoeneko 25 urte bete dira gure promozioa atera zenetik. Garai hartan itsasadarra zeharkatzen zuen zubi bakarra, Deustukoa, oinez zeharkatzen zuen. Zer-nolako eraldaketa bizi izan duen Unibertsitateak hiriaren aldaketa zoragarriarekin batera! Dena pertsonen arteko eta taldeen arteko harremanean oinarritzen zen. Orduan hasi ginen entzuten irakasleren bati lanak posta elektronikoz bidali behar genizkiola. A zelako kontuak! Maiz joaten ginen Psikologia laborategira eta campuseko bizimodua bete-betean bizi genuen; eztabaidetara, zine forumetara, komunikazioen eta posterren aurkezpenetara joaten ginen. Laster konturatu nintzen neuropsikologiaren arloa zela gehien erakartzen ninduena, une hartan bor-bor baitzegoen. Aparteko maitasunez gogoratzen ditut interes hori elikatu zuten irakasleetako batzuk: Helena Matute, Natalia Ojeda edo Imanol Amayra. Oraindik ere erreferenteak dira niretzat. Oso zorionekoa izan nintzen, eta oraindik oso lotuta nago nire fakultatearekin (FIHEZ). 2024ko udaberrian, Justizia Administrazioko Auzitegiko Psikologiako Elkarteko lankideek eta nik Auzitegiko Psikologiako lehenengo biltzarra antolatu genuen Deustuko Unibertsitatean, Bizkaiko Psikologoen Elkargo Ofizialaren eta Unibertsitatearen beraren laguntzarekin. Gertakari hori nabarmendu nahi dut oso une berezia eta hunkigarria izan zelako; lizentziaturako ikasketetara eraman ninduen.
