Juan Carlos Duque eta Aitor Urrutia
1969an, Robert Neil Butler gerontologo eta psikiatra estatubatuarrak age-ism (edadismoa) terminoa sortu zuen, adinekoenganako diskriminazioa edo intolerantzia adierazteko, eta adierazi zuen hurrengo 20 edo 30 urteetan Estatu Batuetan arrazakeria bezain arazo larria edo, are larriagoa izango zela. Iturri batzuen arabera, 1958 eta 1977 artean Espainiako Estatuan ia hamalau milioi pertsona jaio ziren, aurreko hogei urteetan baino 2,5 gehiago eta hurrengo hogei urteetan baino 4,5 gehiago. Belaunaldi hori 2023tik aurrera erretiratzen hasiko da, eta 2021ean 44 eta 63 urte bitarteko adin-tartean dago.
Estatuan, INEren datuen arabera, 2021/07/29ko biztanleria aktiboaren inkestan, EPA. Segundo trimestre 2021, adin-taldeen arabera, 25 eta 54 urte bitarteko pertsonen artean langabeziak behera egin duela ikus daiteke (– 168.000). 25 urtetik beherakoen artean, 46.300 langabe gehiago daude, eta 55 urtetik gorakoen artean, 11.600 gehiago.
Expansión egunkariak aldi horretarako egindako txostenaren banakapenaren arabera, 25 eta 54 urte bitarteko langabezia % 13,8koa da (E: % 16,1; G: % 11,8), hau da, 2,38 milioi pertsona, horietatik 1,32 emakumeak eta 1,06 gizonak. 54 urtetik gorakoen artean, % 12,8k egiten du (E: % 14,4; G: % 11,3): 564.000 pertsona, 295.000 emakume eta 269.000 gizon.
Autonomia erkidegoen araberako datuetan, Euskadin 25 eta 54 urte bitarteko langabezia % 8,3koa da (E: % 8,8; G: % 7,8); 61.000 pertsona dira, horietatik 31.000 emakumeak eta 30.000 gizonak. 54 urtetik gorakoen artean, % 7,7koa da (E: % 7,2; G: % 8,3); horrek esan nahi du 17.000 pertsona, horietatik 8.000 emakumeak eta 9.000 gizonak, langabezian daudela.
Kopuruari erreparatzen badiogu ehunekoari baino gehiago, eta hurrengo urteetan lan-bizitzaren amaierara iritsiko den biztanleria aktiboaren bilakaerari erreparatzen badiogu, hausnarketa sakona beharko luketen hainbat elementu eta oso desberdinak aurkituko ditugu.
Horietako bat da 40 urtetik gorakoak langabeen taldean sartzea, eta lan-merkatura itzultzea gero eta zailagoa egiteko arrazoiak.
Langabezia beti da dramatikoa. Gaztetan, lanik gabe ezin da bizitza-proiekturik eraiki, baina bizitza oso bat geratzen da borrokatzeko, saiatzeko eta lortzeko. 40 urtetik gorako langabeziari aurre egitea, drama izateaz gain, erronka handia da lan-merkatura itzultzea lortzeko. Merkatuaren egungo beharrei aurre egiteko kontaktuak eta ezagutzen prestakuntza eguneratua ez dira beti nahikoak. 55 urte ditugunean, norberak jada ez duena eskatzen da, eta ez da baloratzen norberak gehien duena, hau da esperientzia. Horrela islatzen da Espainiako Telebistak joan den martxoaren 3an eman zuen albistean, “Betiereko langabeziaren drama 50 urtetik gorakoen artean: pobreziaren mugatik behera bizi naiz, eta gurasoen etxean” izenburupean, eta 55 urtetik gorako langabeen % 70ek baino gehiagok urtebete baino gehiago daramate egoera horretan.
2019ko ekainean, Compromiso Empresarial aldizkari digitalak artikulu bat argitaratu zuen, eta bertan salatu zuen IBEX 35eko enpresen % 71k talentu seniorra ahazten duela eta arreta gutxi edo batere ez ziela eskaini 50 urtetik gorako pertsonei.
Lehiakortasuna areagotzeko errendimendu handiko taldeak sortze aldera, enpresa-sareak emakumeen enplegua sustatzeko berdintasun-planak txertatzen ditu, hainbat jatorritako profesionalak kontratatzen ditu, diziplina anitzeko taldeak eratzen ditu edo txandakatzen ditu, baita neurodibertsitatea duten profesionalak kontratatzeko programak ere. Hala ere, profesional seniorren kontratazioa oso txikia da oraindik.[1]
Era berean, hautaketa-prozesuetan jasotako hautagaitzak egiteko orduan, enplegu-atariak eta langileak hautatzeko teknikariak aplikatzen dituzten benetako iragazkiak daude. Sistema informatikoak eta recruiterrak ordena argiak dituzte bilatzen den adin-profilari dagokionez, eta, oso gutxitan, adin-profil hori 45 urtetik gorakoa da gehieneko mugan. Beraz, automatikoki kanpoan zaude, berdin dio zenbat aldiz ematen duzun izena eta zenbat eskaintzatan. Berdin dio zenbat hautaketa aholkularitzatara jotzen duzun, bezeroek eskatzen duten “profiletik” kanpo zaude, ez zara lehengai erabilgarria haientzat.
Azkenik, berrogei urtetik gora lana galtzen duen pertsonak bere profezia gainditu behar du: lana galdu dut eta motibazio gutxiago dut, garapen profesionaleko programetan lan egiteko prestasun gutxiago dut, digitalean sartzea kostatzen zait, ez dut anbiziorik edo arrakasta-goserik, nire osasuna delikatuagoa da edo laster izango da, zer izango da orain nire familiaz? Ondorioa: inoiz ez dut lanik aurkituko.
Gurpil zoro horretatik ateratzeko, hiru ikuspegitatik egin behar zaio aurre arazoari: kaltetutako pertsona, enpresa-ehuna eta gizarte-kultura. Beraz, garaia da geldiarazteko eta ekintza zehatzak garatzeko, egoera horren aurka borrokatzeko eta lan-munduan adinagatiko diskriminazioa errealitate bihur ez dadin laguntzeko.
Beraz, berrikuntza sozialeko benetako ekintza bat: lan-etapa luzatzeari ekiteak dakarren erronka soziala, langile bakoitzaren zahartze-prozesuaren ondorio saihestezinak minimizatuz.
Lan bila ari diren pertsonen datu-basean 40 urtetik gorakoen kopuruak gora egin duela ikusita, Deustun Alumnik eskakizun bat sortu du: “Zerbait egin behar dugu!” 2015-2016 ikasturteaz geroztik, urtero garatzen da Langileak Birkokatzeko programa, laneratzeko zailtasunak dituen kolektibo hori lan-merkatuan sartzen laguntzeko.
Banakako lana eta taldekakoa konbinatuz, zeharkako gaitasun batzuk lantzen dira programan parte hartzen duten pertsonekin, enplegua bilatzeko tresnak aurkezten dira, banakako curriculumak berrikusten dira, lan-elkarrizketen simulakroak egiten dira haien segurtasuna indartzeko, indarguneak eta ahulguneak agerian utziz, eta coach profesional batekin lan egiten da zalantzak argitzeko eta banakako motibazioan sakontzeko.Gainera, enpresa enplegatzaile potentzialen eta haien interesekoak izan daitezkeen lan-eskaintzen berri ematen zaie.
Esperientziari aukerak ematen jarraituz, enpresek talentu seniorra txertatzen dutenean aurkitzen dituzten onurak aurkitzen ditugu. Belaunaldien arteko aniztasunaz gain, gaztetasunaren bultzada eta jarioa esperientziarekin bateratzen dituena, egiten jakiteaeta lasaitasunaz gain. Horiek laneko egonkortasun handiagoa bilatzen dute, eta, beraz, errotaziorako joera txikiagoa izango dute. Era berean, egonkortasun emozional eta heldutasun handiagoa dute. Badakite zer nahi duten, nola lortu nahi duten, eta hori lortzen ahalegintzen dira. Gaur egun baino konpromiso handiagoa izan zuten enpresekin, eta, beraz, enpresa-kultura sendoagoa dute (fideltasuna). Eskarmentu handia dutenez, erresilienteagoak dira, eta ez dira presaka eta urduri jartzen arazo, gatazka edo aldaketa baten aurrean, eta, aldi berean, kontaktu-sare bat dute (bezeroak, hornitzaileak, laguntzaileak, lankideak, lagunak, etab.), oso erabilgarria izan daitekeena behar izanez gero. Profil eta giro desberdinekin tratatu izanak ekipoen kudeatzaile hobeak izaten ere laguntzen die. Solaskide hobeak izaten dira egoera delikatu edo zailetan, eta egiten jakitea (know-how) eta ezagutza handiagoa izaten dute.
Ireki ditzagun begiak. Nahi baino lehenago bidean geratu ezean, urteak betetzen jarraituko dugu, eta berandu baino lehen, nahi izan ez arren, erretiroa hartzeko urte asko falta ditugula lanik gabe gera gintezke, espero dezagun ezetz.
Hona hemen birkokatze profesionaleko programa egin zuten Deustuko Unibertsitateko bi ikasleren lekukotasuna: Monica de Anduiza Añón, Zuzendaritzako Idazkaritza (92. prom.) eta Esmeralda Morán Torres, Turismoan diplomaduna (94. prom.), biak Deustuko Unibertsitatearen tituludunak.
Zerk bultzatu zintuen birkokatze profesionaleko programan parte hartzera? Nola zeunden pertsonalki eta profesionalki hori egin aurretik?
Mónica: Nire kasuan, aurretik Deusto Alumni taldea ezagutzeko aukera izan nuen. Une hartan lanik gabe nengoenez, oso aukera ona zela pentsatu nuen, banekielako asko emango zidala, bai profesionalki, bai pertsonalki, haiekin programa bat egiteak.
Lehen esan dudan bezala, aspalditik ezagutzen nuen Deusto Alumniko taldea. Maitasunez hartu ninduten; entzun eta ulertu egin ninduten, eta une horretan hori zen gehien behar nuena, beraz, oraingo honetan egoera pertsonal hobean nengoen. Hala eta guztiz ere, etorkizun profesionalaren ziurgabetasunak beti egiten du kalte. Ez da erraza kudeatzen adin batera iritsita.
Esmeralda: Bai turismoaren sektorean, bai beste sektore batzuetan 25 urte baino gehiagoko ibilbide profesional luzea egin ondoren, bat-batean nahi gabeko langabezia-egoeran aurkitu nintzen, eta oso bakarrik eta desorientatuta sentitu nintzen beste lan batean hastea planteatzeko orduan.
Oso bakarrik eta noraezean sentitzen nintzen, oso ondo jakin gabe zer bide hartu behar nuen eta nahiko adoregabetuta, egia esan, eta profesionalki ez nekien oso ondo zein egoera errealetan nengoen, nire profilera egokituko zen enplegu berri bat aurkitzeko aukera errealak nituen ala ez, eta alderantziz, eta zer gaitasun nituen edo garatu behar nituen etorkizunean nire enplegagarritasuna areagotzeko.
Programa egin bitartean izandako esperientziatik zer izan da garrantzitsuena zuretzat?
Mónica: Ulerkortasuna eta arreta. Programa hastean ez zara gai sentitzen duzuna aitortzeko, ezta zure beldur guztiak aitortzeko ere. Osatu genuen taldea bikaina izan zen, eta bakoitza pixkanaka zabaltzen ari zen. Horren ondorioz, geure beldurrak beste pertsona batengan islatuta ikusten genituen, eta benetan sentitzen genuenari buruz argi eta garbi hitz egiteko indarra ematen zigun. Elkarri laguntzen genion eta jarraitzeko indarra transmititzen genion elkarri.
Esmeralda: Lehenengo minututik oso lagundurik sentitu nintzen, programa hau kudeatzen duen giza taldea Birkokatze programako kide bakoitzaren egoera eta nortasuna ezagutzeaz arduratzen delako, gutako bakoitzari gure lanerako bidea berriz aurkitzen laguntzeko.
Zein aldaketa izan dituzu zeuregan programa egin ondoren?
Mónica: Programan zehar B planak planteatzera animatu gintuzten, ez karrera zehatz bat ikasi dugulako, edo lan zehatz bat egin dugulako, beti horrela jarraitu beharko genuke. Hegoak irekitzen ditugu pentsatzeko “zer egin nahi nuke benetan” “zer egin behar dut hori lortzeko”. Nire zoriona bilatu nuen lan-arloan.
Esmeralda: Programan parte hartu nuenetik nabaritu dudan aldaketa nagusia lan-merkatuaren aurrean izan dudan jarreran eta itxaropenetan izan da. Lehen sentitzen nuen agian enpleguaren trena errailetatik atera zela nire kasuan, eta, hala ere, ikusi ahal izan dut, lan-aukerak bilatzen pixka bat lagunduta eta arlo pertsonalean nolabaiteko lan-orientazioa izanda, guztiz posible dela lan-mundura itzultzea, nahiz eta 45 urte baino gehiago izan.
Zer neurritan lagundu dizu programan parte hartzeak laneratzerakoan?
Mónica: Batez ere, segurtasun handiagoa eman dit. Esperientzia banuen, malgutasuna eta ezagutza ere bai. Baina erraza dirudien zerbait, ziurtzat jotzen dena, ez da horrela izaten. Batzuetan, norbaitek ikusarazi behar dizu zenbat balio duzun, baina errealistak izanda, behartutako balio bat sortzen saiatu gabe edo kontsolatzeko, baizik eta pertsona bakoitzaren indarguneak azpimarratuta; izan ere, batzuetan ez gara horretaz jabetzen edo “normaltzat” jotzen ditugu, “Horrelakoak gara”, eta horrek ez du esan nahi berezko ezaugarri hori indargunea ez denik, jende askok ez du eta modu kontzientean baloratu eta ustiatu behar da. Denok dugu balio handi bat: zerk definitzen gaituen ikusi eta fokalizatzea lortu behar da.
Esmeralda: Programari esker, lana aurkitzea lortu nuen, eta, hori baino lehen, oso enpresa garrantzitsuetan elkarrizketak egitea ere lortu nuen… Oraintxe bertan, nire egoera pertsonalera hobeto egokituko den enplegu berri baten bila nabil, baina, zalantzarik gabe, Deusto Alumni birkokatzeko programari eskerrak eman behar dizkiot, gaur egun, nire ibilbidea programan hasi nuenean baino enplegu eta lan-aukera hobeak dituelako.
