Joan den martxoaren 15ean, Felix Bolaños, Presidentzia, Justizia eta Gorteekiko Harremanetarako ministroa, Deustuko Unibertsitatean izan zen bi unetan. Lehena, 09:30ean, Liburutegiaren atarian, SER Euskadi irrati-kateko Elkarrizketen I. edizioa zela eta, “La ética de la justicia y la ética del cuidado” izenburupean (programa osoaren audiorako esteka). 12:30ean izan zen bigarrena, Mendeurreneko eraikineko entzungelan, Zuzenbide Fakultateko Alumni eta ikasleekin.
Aimar Bretos kazetari eta Cadena Ser irrati-kateko Hora 25 saioko zuzendariak moderatutako “Diálogos SER Euskadi” solasaldian, Bolaños ministroaz gain, Mariola Urreak, Errioxako Unibertsitateko Nazioarteko Zuzenbideko eta Europar Batasuneko irakasle titularrak ere hartu zuen parte. Jorratu ziren gaiak lotuta egon ziren ministerioak bultzatu nahi duen planarekin, justizia eta sistema judiziala urrunen dituztenengana hurbiltzeko, eta nola hobetu daitekeen desgaitasuna duten pertsonen, adingabeen, adinekoen eta genero indarkeriaren biktimen artean justiziara jo ahal izatea. Ekitaldia PRISA Mediak Euskadin duen ordezkari eta Radio Bilbaoko zuzendari Begoña Marañonek ireki zuen, eta Deustuko Unibertsitateko errektore Juan Jose Etxeberriak itxi zuen.
Ministroa giro adeitsu eta lasaian elkartu zen Zuzenbide Fakultateko Alumni eta ikasleekin (350 inguru). Gema Tomasek, Fakultateko dekanoak, ekitaldiari hasiera eman ondoren, David Fernández de Retanak, Deusto Law Alumniko buruak, lagunarteko solasaldi giroan gidatu zuen elkarrizketa.
Elkarrekin lan egin eta adiskide bihurtu zituen urteak gogoratu zituzten, Madrilgo Uría Menéndez bulegoan. Biak 2001ean sartu ziren, nahiz eta batek Deustun ikasi eta besteak Complutensean.
Zuzenbiderako bokazioa
Bolañosek esan zuenez, Zuzenbidea ikasteko erabakia azken ordukoa izan zen — 48 ordu lehenagokoa —. Beti nahi izan nuen Politika Zientziak ikasi. 1998 eta 2001 artean, Uría Menéndezen sartu aurretik, Lan Zuzenbidean espezializatzeari ekin zion, eta abokatu-bulego batean lan egin zuen, non ez baitzuten espezialitate horretako inor, eta bera lanean hasi zenean, nagusiak erabakia hartu zuen: Mutilak eraman dezala!
Bilakaera profesionala eta politikarekiko interesa
Urían zegoela, PSOEn afiliatzeaz gain —kuota ordaintzea eta alderdiari laguntzea, besterik gabe—, doako lan-aholkularitza bat sortu zuen pertsona apalentzat, eta larunbat goizetan lan egiten zuen han.
2005ean, Uría y Menéndez utzi eta Espainiako Bankuan sartu zen lan-arloko, sindikatuetako eta Gizarte Segurantzako letradu aholkulari gisa. Han, 2008tik 2018ra, Espainiako Bankuaren Laneko Aholkularitza Juridikoaren eta Dokumentazio Juridikoaren dibisioko buru izan zen.
Politikan aktiboki sartzea
Pedro Sanchezek eskatuta, 2018an bere taldean sartu zen eta Gobernuko presidentziako idazkari nagusi izendatu zuten. Francisco Franco diktadorearen gorpuzkiak hobitik ateratzeko, lekualdatzeko eta berriro hobiratzeko prozesuaren dispositiboa koordinatzeaz arduratu zenean pasatu zen lehen lerro mediatikora, Gobernuaren ordezkari gisa; Martínez-Bordiú Franco familiarekin hitz egiteaz arduratu zen, eta familia horrek zoriondu egin zuen, prozesuan nola jokatu zuen ikusita. 2021ean Ministroen Kontseiluan sartu zen, Presidentziako, Justiziako eta Gorteekiko Harremanetarako ministro gisa.
Kongresuan ahozko liskar bat izan ondoren, kafea hartzen duzu oposizioko norbaitekin?
Ministroak aitortu zuen Espainian eztabaidak sutsuak direla, eta adibide gisa jarri zuen Amnistia Legearen inguruan Miguel Telladorekin izan zuen liskarra. Hala ere, adierazi zuen oposizioko zenbait kiderekin adiskidetasun harremana duela, baina izenik aipatu gabe, agian ez zaielako gustatuko hala egitea. Bestalde, une askotan negoziatu eta akordioak lortu behar ditu oposizioko kideekin. Politikan egoteak zerbitzu publikorako bokazioa izatea dakar, eta horrek sakrifizio batzuk eskatzen ditu. Poza ere badakar, gizartea hobetzen duten aldaketak egitea lortzen denean.
Kode Zibilaren erreforma
Horri lotuta, ministroak adierazi zuen beharrezkoa dela justizia modernizatzea, XXI. mendeko errealitatera egokitzea eta pixkanaka Adimen Artifizialak (AA) dakartzan aurrerapen teknologikoak txertatzea. Eta hau azaldu zuen: Gobernuak Justiziarako duen proiektua ez da plan indibiduala, herritarren beharretara eta eragile juridiko guztien iritzietara bideratutako proiektu kolektiboa baizik.
2001eko azaroaren 7an, ETAk José María Lidón Deustuko Unibertsitateko irakaslea hil zuen. 2011n, jarduera armatuaren behin betiko amaiera deklaratu zen
Bolañosek nabarmendu zuen Deustuko Unibertsitatean justizia errestauratiboan lan egiten dela. Prozesu geldoa da, denbora eta ahalegin handia eskatzen diena alde guztiei, Euskadin adiskidetzea lortzeko. Funtsezkoak dira memoria, justizia errestauratiboa eta adiskidetzea.
Egungo egoera politikoa
Ministroa baikor agertu zen laster Euskadin, Katalunian eta Europan izango diren hauteskundeen aurrean.
Entzuleen galderak
Azkenik, Zuzenbide Fakultateko jatorri, maila eta espezialitate ezberdinetako bost ikaslek beste horrenbeste galdera egin zizkioten ministroari.
Hitza hartzen lehena Iñaki Mendiluce Ochoa izan zen (Zumarraga, Gipuzkoa, 2002, Nazioarteko Harremanetako eta Zuzenbideko Gradu Bikoitzeko 4. mailakoa). ETAk hildako Ertzaintzako kide baten senide gisa, Euskal Herriko adiskidetzearen gaia planteatu zuen, memoria demokratikoaren eta bakearen eraikuntzaren ikuspegitik.
Felix Bolañosek berriro ere azaldu zuen esan berri zuena eta atsekabea adierazi zuen, prozesu horiek luzeak direlako eta, agian, belaunaldiren bat igaro behar delako lortu aurretik.
Ondoren, Javier Ramos Barturenek hartu zuen hitza (Bilbao, 2001, Abokatutzaren eta Prokuradoretzaren Jarduerarako Unibertsitate Masterrekoa). Kezkatuta agertu zen, bere ustez, “organo teknikoen” gehiegizko politizazioagatik, hala nola Estatuko Kontseilua, Merkatuen eta Lehiaren Batzorde Nazionala (MLBN) etab. Zuzenbideko ikasle gisa, galdetu zuen ea postu horietara iristeko garrantzitsuagoa den alderdi politiko bateko afiliatua izatea ezagutza teknikoak baino.
Estatuko Kontseiluari dagokionez, ministroak azpimarratu zuen presidentearen izendapena arautzeko beharrezkoa dela Estatuko gaietan ospe eta esperientzia handia duten legelarien artean egitea. Beraz, bi baldintza horiek bete beharko dira beti.
Hirugarrenik, Irune Galíndez Esquisabelek hitz egin zuen (Laudio, Araba, 2005, Zuzenbideko Graduko 1. mailakoa, IKTen espezializaziokoa (datuen babesa eta informazioaren teknologiak)). Ministroak adimen artifizialak lanbide juridikoetan eta horien erregulazioan duen eraginari buruz zer ikuspegi duen ezagutu nahi izan zuen.
Bolañosek Gobernuaren proiektu politikoa eta Justizian digitalizazioaren eta adimen artifizialaren bidez gertatzen ari diren aldaketen garrantzi handia nabarmendu zituen. XIX. mendeko egiturak XXI. mendeko gizartera egokitu behar dira, eta bertaratuko ikasleen aurrean iragarri zien: zuek gaur egungoen antz handirik izango ez duten epaitegietan jardungo duzue.
Ministroak AAren erabileran ezartzen ari diren proiektu garrantzitsuenetako batzuk ere aipatu zituen eta dagoeneko lortutako emaitzak nabarmendu, adibidez, nazionalitateak emateari eta zigor-aurrekariak ezerezteari dagokienez. Inoizko aurrerapenik handienak izaten ari gara.
Justizia hurbilago eta ulergarriagorantz aurrera egiteko AAk dituen onurei dagokienez, dozenaka orrialdeko epai bat legelari ez diren pertsonentzat ulergarriagoa izango den hizkuntza batera itzultzen duen aplikazio bat dugu. Hala ere, aldaketa horiek guztiak segurtasun eta pribatutasun berme egokiekin egin behar dira.
Ondoren, Julio Corral Sanzek hartu zuen hitza (Bezana, Kantabria, 2001, EAZ + Zuzenbideko Gradu Bikoitzeko 5. mailakoa). Botere Judizialaren Kontseilu Nagusia berritzeko blokeoari eta hori konpontzeko bideei buruz galdetu zuen.
Hori dela eta, ministroak adierazi zuen Brusela eta PSOE bat datozela berritzeari buruzko jarreran. Ezin da onartu pertsona batzuk Legea eta Konstituzioa betetzearen aurka agertzea. Gainera, Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiaren blokeoa — 5 urte daramatza iraungita — dirua kostatzen zaie espainiarrei errefortzuak kontratatzeko. Legea eta Konstituzioa baldintzarik gabe betetzen dira.
Azkenik, María de Álava Gaboli mintzatu zen (Sevilla, 2004, Nazioarteko Harremanetako eta Zuzenbideko Gradu Bikoitzeko 2. mailakoa). Egungo testuinguruan ekiditea zaila zen gaiari heldu zion: amnistiari, politikaren judizializazioari eta “lawfare” delakoari.
Amnistia legeak liskar, gatazka eta tentsio aro bat ixten du, Katalunian hamar urteko bizikidetza hondatu duena. Hamarkada horretan, inork ez zuen irabazi. Porrot kolektiboa izan zen. Denok galdu genuen eta Katalunia gelditu egin zen. Veneziako Batzordeak [Amnistia] Legea babestu egin du eta testuan geureganatu eta txertatu diren gai batzuk gomendatu ditu. Lege hau erreferentea izango da munduan, historia markatuko duelako.
Azken erantzun horren ondoren, Fernández de Retanak berriz ere eskerrak eman zizkion ministroari etortzeagatik, entzuleei beren arretagatik eta parte hartzeagatik, eta amaitutzat eman zuen topaketa.
