…Kanada bezalako herrialdeetan ere, horrelako politikak Europan baino ohikoagoak diren tokietan, gainkualifikazioa arazo arrunta da etorkinen artean. Nik neuk ez dut uste immigrazio-politikak helburu baliagarrietan oinarritu behar direnik –edo ez bakarrik, behintzat–, irizpide humanitarioagoetan baizik. Gainera, sarrera-politika murriztaileenak immigrazio irregularren eragile eta integraziorako oztopo dira.
Giza Zientziak-Enpresako lizentziaturaren lehen promozioan parte hartu zenuen, baita Master of Arts in Euroculture delakoan ere, Deustuko Unibertsitatearen Donostiako campusean. EHUn nazioarteko migrazio-mugimenduen inguruko bi graduondoko egin ondoren, arlo horretan bertan doktoratu zinen Deustuko Unibertsitatean eta, handik urte gutxira, fenomeno horiekin lotutako guztia ikertzen jarraitu zenuen. Noiz erabaki zenuen ikerlari izatea? Zerk bultzatu zintuen gai horretan espezializatzera eta Suedian egitera? Nolakoa izan zen bereizkuntza eta erabakitzeko prozesua?
Uste dut nahita hartutako erabakia baino gehiago, tesian eta Orkestrako Entrepreneurship-eko Katedran ikerketako laguntzaile egindako lanaren ondorio naturala izan zela. Ikerketa zer den ulertu nuen doktorego tesian lanean hasi nintzenean, Iñaki Peña-Legazkueren zuzendaritzapean. Gogoan dut “Las Ciencias Humanas en la Sociedad del Conocimiento” doktorego programaren liburuxka bat jaso nuela, titulazio bikoitz gisa eskaintzen zena Eurokulturako Masterrarekin batera, Giza Zientziak-Enpresa karrera amaitu eta pare bat urtera, oraindik nire lan-bizitza nola bideratu argi ez nuelarik. Interes hutsez eman nuen izena.
Master horretan hasi nintzen nortasunari eta kultura-aniztasunari buruzko gaiak aztertzen. Aurrerago konturatu nintzen, etorkinen jarduera ekintzaileari buruz tesian lanean nenbilela, ez nuela migrazioei buruzko ezagutza nahikorik, eta gai horretan graduondoko bat egitea erabaki nuen. Asko gustatu zitzaidan eta hurrengo urtean gai beraren inguruan sakontzen zuen master bat egin nuen. Masterra amaitu nuenerako ikerrildo horrekin jarraitzeko gogo argia nuen.
Deustun ezagutu nuen irakasle kanadar baten gomendioz iritsi nintzen Suediara. Migrazioei buruzko ikertaldeko ikertzaile nagusi María Luisa Setienek eta aurretik ezagutzen zuen Trinidad Vicentek gonbidatu zuten irakaslea. Geroago, doktoregoko eta doktorego ondoko egonaldi batean aritu nintzen berarekin, Simon Fraser unibertsitatean, Vancouverretik gertu, Kanadan. Esperientzia ona izana zuen irakasle gonbidatu gisa MIMen, Malmöko Unibertsitateko migrazio institutuan. Institutuko zuzendariak Marie Curie doktorego ondoko bekarako nire eskaera babestu zuen, beka eman zidaten eta hirugarren urtean, kontratua betez, Kanadatik Suediara aldatu nintzen.
Hedabideen bitartez iristen zaigunari erreparatzen badiogu, migrazioaren fenomenoari aurre egiteko orduan, era askotako jarduerak daude EBko kideen artean, eta, aldi berean, politika erkide nahiko murriztailea dago. Migrazioan, integrazioan (soziala eta lanekoa), migrazio-politiketan eta abarretan ikertzaile gisa izan duzun esperientzia kontuan izanda, zein dira Europako migratzaileen gizarteratzeari eta laneratzeari buruz aurkitu dituzun alderdirik garrantzitsuenak?
Europan integrazio-programak enpleguan oinarritzen dira. Suedian, adibidez, errefuxiatuek eskubidea dute gehienez bi urteko iraupena duen integrazio-programa ordaindu batean parte hartzeko. Estatuko enplegu-agentziak antolatutako programaren osagai nagusiak hiru dira: suediera irakastea, orientazio zibikoa eta, batez ere, lanekoa. Nahiz eta orain arte Suedia immigrazio- eta integrazio-politika eskuzabal samarrak dituelako nabarmendu den, errefuxiatuek eta gainerako etorkinek zailtasunak dituzte beren kualifikazioen araberako enplegua aurkitzeko herrialde txiki batean; izan ere, enpleguen heren bat harremanen bidez lortzen da. Bestalde, segregazioak eta suediarren eta etorkinen arteko harreman eskasak zaildu egiten dituzte bi taldeen arteko harremanak. Arazo hori eta arrazakeria dira immigranteen kexetako bi, bai Suedian, bai Europako beste herrialde batzuetan.
Ildo beretik, zer migrazio-politika iruditzen zaizkizu eraginkorrenak migratzaileak gizartean eta lan-merkatuan integratzea sustatzeko? Ikusi duzu desberdintasun esanguratsurik biztanleria hori hiriguneetan integratzeari begira, landa-eremuekin eta tamaina ertaineko eremuekin alderatuta?
Lan-merkatuari erreparatzen badiogu, argi dago immigrazio-politika selektiboak direla emaitzarik onenak dituztenak, hainbat sektore ekonomikotako langileen eskarian eta talentua erakartzean oinarrituta. Hala ere, Kanada bezalako herrialdeetan ere, politika mota horiek Europan baino ohikoagoak diren tokietan, gainkualifikazioa arazo arrunta da etorkinen artean. Nik neuk ez dut uste immigrazio-politikak helburu baliagarrietan oinarritu behar direnik –edo ez bakarrik, behintzat–, irizpide humanitarioagoetan baizik. Gainera, sarrera-politika murriztaileenak immigrazio irregularren eragile eta integraziorako oztopo dira.
Bigarren galderari dagokionez, orain lantzen ari garen Europako proiektuaren helburua da integrazioa komunitateak sortzeko prozesu gisa aztertzea udalerri ertain eta txikietan eta landa-eremuetan, testuinguru bakoitzean baldintza soziokulturalak, ekonomikoak eta politikoak aldatu egiten direlako hipotesitik abiatuta, baita hiri handien eta biztanle gutxien dituzten udalerrien artean ere. Orain arte egindako landa-lanak ez ditu hiri handiak barruan hartzen, baina hiri ertainen eta udalerri txikienen artean ere ez da alde esanguratsurik antzeman.
Ikertzaile gisa izan duzun esperientzian oinarrituta, zer gomendio emango zenizkieke politikak formulatzen dituzten arduradunei eta migratzaileak Europako gizartean integratzeko lanean ari diren erakundeei?
Nahiz eta Europar Batasunak integrazioa iraupen luzeko egoiliarren eta etorkin iritsi berrien arteko bi norabideko egokitzapen-prozesu gisa definitzen duen, herrialde kideen integrazio-politikek ez dute helburu hori islatzen eta etorkinei esleitzen diete egokitzeko edo integratzeko erantzukizuna. Akademiko batzuek erantzukizun hori gizabanakoei ezartzea kritikatzen dute, bai eta integrazioaren kontzeptua bera ere, gizabanakoa ardatz hartzen baitu, gizarteen atributu gisa ulertu beharrean.
Ulertzen dut ez dela erraza jatorrizko biztanleen artean aldaketak eskatzen dituzten politikak sustatzea. Hala ere, uste dut hori egiteko ahalegina handiagoa izan beharko litzatekeela. Esan dudan bezala, diskriminazioa, arrazakeria eta bertakoen eta etorkinen –eta, batez ere, Europakoak ez diren etorkinen– arteko harreman eskasa dira laneratzeko eta gizarteratzeko oztopo nagusietako batzuk. Etorkin iritsi berriei zuzendutako laneko orientazioko eta orientazio zibikoko programak osatu egin beharko lirateke diskriminazioari eta arrazakeriari aurre egiten dieten eta taldeen arteko harremanak sustatzen dituzten egoiliarrei zuzendutako beste politika batzuekin. Ezer gutxitarako balio du atzerritarrek suedieraz edo Europako beste hizkuntza batzuetan hitz egiten ikasteak, hizkuntza hori praktikatzeko, hizkuntza horretan sozializatzeko edo lana aurkitzeko aukerak urriak badira.
Eskerrik asko zure denboragatik eta gogoetak partekatzeagatik. Amaitzeko, zer oroitzapen gordetzen dituzu Deustuko Unibertsitatean doktoregoko ikasle izan zineneko urteez?
Oro har, oso onak. Oraindik badut harremana karrera eta doktorego garaian ezagutu nuen jendearekin. Masterrean eta doktoregoan planteatu zitzaizkigun aztergaiak oraindik ere interesatzen zaizkit, eta eskaini zitzaizkidan aukerek ateak ireki zizkidaten nazioarteko ospe handiko zentroetan, MIMen kasu, ikertzen jarraitzeko. Esker ona adierazi nahi dut.
