Duela gutxi Deustuko Ikastetxe Nagusira egindako bisita batean, Javier Zarzalejos elkarrizketatu ahal izan genuen, eta solasaldi adeitsua izan genuen harekin.
Arratsalde on, Javier. Eskerrik asko elkarrizketa hau emateagatik. Aski ezaguna zara zure ibilbide profesionalagatik. Orain gertuagotik ezagutu nahi zaitugu. Javier Zarzalejosek ibilbide luzea du zuzendaritza, kudeaketa, aholkularitza eta azterketa lanetan, Estatuko Administrazio Orokorrak garatutako politika publikoei dagokienez, ministerioetako edo erakunde publikoetako organo zentralen eta lurraldeko organoen bitartez, bai eta kanpoko administrazioaren bitartez ere. 1984az geroztik, Estatuko Administratzaile Zibilen goi-mailako kidegoko kide da.
Nolako egurra, halako ezpala! Aita abokatua eta politikaria zenuen. Zu, hiru neba-arrebetan gazteena, beste biak ere Deustuko Unibertsitateko abokatuak. Eta kazetaritzan dihardutenak. Eta zure anaia, gainera, idazlea. Hala ere, zu abokatua zara, politikaria, liburuak, liburuen atalak, elkarrizketak, iritzi-artikuluak eta prentsa-oharrak ere argitaratu dituzu. Zerk bultzatu zintuen hautu hori egitera?
Bada, nik uste dut lehenik zerbitzu publikoko bizipena izan nuela etxean, aitarekin hasita. Eta gero sentimendu bat ere bai; erromantikoa eman dezake baina benetakoa da: gizartearekiko konpromisoa, nire herriarekiko konpromisoa. Deustun ikasten ari nintzen hartan, euskal gizartearentzat eta Espainiako gizarte osoarentzat oso zailak izan ziren urteetan, trantsizio politiko izugarri konplexuan sartzen ari ginen. Eta, nire ustez, askok sentitzen genuen gure militantzia, gure usteak eta gizartearentzako eta herriarentzako gure asmoa ekartzen saiatu beharra edo bokazioa.
Familiaren barruan, anekdotaren bat konta diezagukezu? Izan ere, denak abokatuak, denak sentsibilitate politikoarekin, denak kritikoak eta iritzia sortzen, gauzen inguruan sakon pentsatzen.
Kar, kar, kar… Arrazoi osoa duzu, arrazoi osoa duzu. Izan ere, gainera, denok abokatu, denok politikari, oso bilbotar sentitu izan gara beti. Eta nik hezkuntzan sinesten dut, jaso nuen hezkuntza oso irekian, oso liberalean, hitzaren zentzu onean liberala; beti izan genuen etxean mania gozo bat: eztabaidatzea. Familia eztabaidazalea ginen, mahaiaren inguruan biltzen zena, aita patriarka buru zela. Gai guztiez hitz egiten genuen, denaz eztabaidatzen genuen, batzuetan haserretu ere egiten ginen eta horrek, nire ustez, oso pentsamolde propioa sortu zuen gugan, bai kazetarien artean, bai politikarien artean. Eta hori da nire heziketaz eta nire bizipenaz gogoratzen dudana, ondorengo ibilbidearekin lotzen dudanean.
1992an, Erresuma Batura joan zinen Espainiako Enbaxadako informazio-kontseilari, eta 1996ra arte egon zinen han. Une hartan, Aznar presidenteak Gobernuko presidentziako idazkari nagusi izateko dei egin zizun, eta bi legegintzalditan izan zinen kargu horretan. Nolakoa da informazio-kontseilari baten esperientzia Espainiako enbaxada batean?
Beno, informazio-aholkularia Espainiako enbaxada batean, Londresen, hain zuzen, kazetaritzaren meketako batean, orduan are gehiago; dena gertatzen zen han eta kazetaritza buru handien bidez, hau da, Times, Sunday Times, Guardian, eta gero BBC. Esperientzia paregabea zen hura ezagutzea. Gainera, fenomeno mediatiko eta sozial baten goreneko urteak ziren oraindik, eta ia-ia ausartuko nintzateke esatera fenomeno kulturala ere bazela, Diana printzesaren garaia. Eta hau ez da arinkeria, hala iruditu arren. Hau benetako gertaera bat izan zen eta, izan zuen nazioarteko proiekzio basatiarekin, esanahi handia izan zuena britainiar gizartean. Beraz, nik lan bat bezala ikusten nuen, zeren, jakina, nik gauza guztietan jardun behar nuen enbaxadako bozeramaile gisa, eta une zailak ere izan ziren: Gibraltar, Gran Solen atxilotzen zituzten arrantzontziak, eta abar. Hura benetako laborategia zen, eta administrazioan interesatuta geundenontzat eta gure lana komunikazioaren esparruan egiten genuenontzat egoera benetan paregabea zen. Eta, gainera, onartu behar dut Londres maite dudala. Nire seme txikia han jaio zen; beraz, familiaren eta nire ikuspegitik oso lotuta nago hiri horrekin. Nik askotan errepikatzen dut esaldi hau: Londresez nekatuta dagoena bizitzaz nekatuta dagoela, Londresek… pertsona batek nahi duen guztia eskaintzen duelako.
Gobernuko esperientzia igarota, 2004an FAES Fundazioan sartu zinen eta bertan hainbat kargu bete zenituen, 2017an zuzendari izatera pasatu zinen arte. Eta 2019an Bruselara joan zinen, Europako Parlamentuko alderdi popularreko diputatu gisa. Zer ekarri zizun Espainiatik berriro irteteak?
Zalantzarik gabe, aldaketa horretarako, nik, nolabait, Gobernuko presidentziako Idazkaritza Nagusian 8 urtez lortutako esperientzia nuen, boterearen jardunaren erdian egona nintzen. Haiek ere urte zailak ziren, mende aldaketa… Urte guztiak dira zailak, ez dugu kontrakorik esan beharrik. Gutxitan izaten dira une errazak politikan edo egoera zail baten gobernazioan, konplexutasun guztiekin, Espainiaren kasuan bezala, baina horrek giza esperientzia eta esperientzia profesional paregabea ekarri zidan. Eta ondoren, pentsamenduarekin, hausnarketarekin zerikusi handia duen jarduera bat garatu ahal izatea, FAESen bidez, eragin handiko think tank bat baita. Hainbat herrialdetako adituekin eta pertsona ezagunekin harremanetan jarri ahal izateak gero Bruselan izugarri baliagarria izan zaidan ikuspegia eman zidan, eta han lurreratu nintzen, bizitzen ari garen urteak biziko nituela eta Europar Batasunarentzat urte erabakigarriak direla jakin gabe.
Pertsona abegikorra ere bazara, eta noizean behin ikasle taldeei harrera egiten diezu, Legebiltzarra ikusteko eskatzen dizuten taldeei, eta duela bost aste, joan den apirilean, Deustuko Ikastetxe Nagusiko ikasle talde bat jaso zenuen.
Ez da lehena eta oso ondo pasatu genuen, gainera. Nire ustez, politikak eta politikariek proiekzio pedagogiko samarra izan behar dugu, ez zentzu paternalistan, baizik eta eredu zentzuan, hau da, tira, hau egiten dugu, hauek dira gure mugak, beste hauek dira gure frustrazioak; batzuetan hauek dira gure arrakastak. Harreman hori, lehenik eta behin, garrantzitsua da profesional izatetik oso gertu dauden belaunaldi berriek Europaren garrantzia eta konpromisoa uler dezaten, bai guretzat, bai Europarentzat. Duela gutxi izan dugu Mundu Gerraren amaieraren 80. urteurrena, ezta? Beno, bada, Europa hartatik orain daukagun Europara zibilizazio-aurrerapen handia izan dugu, eta hori azpimarratu behar dugu. Gero, mugak zabaldu behar dira eta esan: tira, ni oso Bilbokoa naiz, oso Bizkaikoa, asko gustatzen zait nire herrialdea, Espainia, baina gure eremua Europa da, zuen esparrua Europa da, modu globalean pentsatu behar den hori, nahiz eta modu lokalean jardun; azkenean, alderantziz ere egia da, modu lokalean pentsa dezakezu eta zure identitatean, bizipenean, zirkuluan oso ainguratuta egon zaitezke, baina modu globalean pentsatu behar duzu, ezta? Eta, bide batez, uste dut Deustuko Unibertsitatea proiekzio hori bultzatzen duen erakunde bat dela, eta hori oso garrantzitsua da.
Eta gero, politikariok askotan faltan botatzen dugun harremana edukitzeagatik, gauza batzuk zuri esatea apreziatzen duzu, entzun behar dituzunak, animatu ahal zaituztenak edo hausnarketa eragin diezazkizuketenak; hori oso garrantzitsua da. Bada bizitzan une bat konpromiso politikoa gero eta handiagoa izaten dena, nire esperientzian behintzat; gero eta konpromiso zibikoagoa da zure herritarrekiko, gizartearekiko, konpromiso militantea baita. Zuk zure jarrera politikoak dituzu, denok ditugu, noski; baina, garrantzitsuena, gizartearen balio zibikoak garatzea da.
Bukatzen ari gara. Eskerrik asko tarte honengatik eta zu pixka bat gehiago ezagutzeko aukera honengatik. Kontatuko zeniguke zer oroitzapen gordetzen dituzun Deustuko Unibertsitateko ikasgeletan emandako urteez?
Oroitzapen bikainak. Esan behar dut oroitzapen bikainak direla. Aro betea izan zen, batzuetan adin zaila, zailtasun handien erdian herritarren kontzientzia piztekoa.
Gogoan dut urte batean jarduera akademikoa modu larrian eten zela, baina, aldi berean, urrezko urteak izan ziren: emaztea ezagutu nuen, ezkondu egin nintzen, Kapera Gotiko ospetsuan, eta harreman eta esperientzia multzoa eduki ahal izan nuen, eta hori da unibertsitateko programetan agertzen ez dena; baina, ondo aprobetxatuta, jasotzen duzun prestakuntza akademikoa bezain garrantzitsua izan ohi da.
