Ekonomia krisi gogor baten amaierak eta Brexitak eragindako ziurgabetasunak markatutako une batean hurbildu zen, otsailaren 14an, Deustuko Unibertsitatera José Mª Gay de Liébana. Ekonomia eta Zuzenbideko doktorea da Gay de Liébana, Bartzelonako Unibertsitateko Finantza Ekonomiako eta Kontabilitateko irakasle titularra. Deusto Alumnik eta Zuzendaritzaren Aurrerabideko Elkarteak antolatutako eta Euskaltelen eta Deiaren laguntza izan zuen ekitaldian, egungo momentu ekonomiko globala aztertu zuen.
Ekonomien hazkundea
Nazioarteko Diru Funtsak eskaintzen dituen datuek indartu egiten dituzte 2018ko urtaldirako aldeko aurreikuspenak, eta halaxe berresten dituzte 2016 eta 2017ko munduko ekonomiaren hazkundeko datuek: bertan ikusten da, nazioarte mailan, “oso aldeko korronte ekonomikoa” dagoela, bai ekonomia aurreratuetan, bai garatzen ari diren eta garatzeko bidean daudenetan.
2019ari dagokionez, ekonomia aurreratuen hazkundeak kezkatu beharko gintuzke. Talde horretakoa dugu Espainia eta aurrerapen motel samarra izan du 2016an eta 2017an. Itxaron eta ikusi egin beharko da zer bide hartzen duen ekonomiak 2019tik aurrera, eta ez dugu begien bistatik galdu behar zelako bilakatzen duen moneta pizgarriak kentzean, “arnasketa laguntzarik gabe” egin behar duenean. Horrek kontraste nabarmena erakusten du garatzen eta garatzeko bidean dauden herrialdeetako ekonomiarekin, hizlariaren hitzetan “eroso baitabiltza merkatuan”.
José Mª Gay de Liébanak Estatu Batuen egoera nabarmendu zuen, mundu mailako lehenengo potentzia ekonomikoarena; baita Donald Trump presidentearena ere: “amerikar ekonomia bultzatu du oso denbora gutxian”, zerga erreforma bat eginda. Horrek eragin du enpresa estatubatuar asko berriro bueltatzea, zergak jaitsi eta muga-zerga protekzionistak ezartzeko promesa eginda. Halakoak paradisu fiskaletan baino ez ziren aurkitzen orain arte.Hazkunde ekonomikoan Estatu Batuen nagusitasunarekin jarraiturik, datu interesgarri bat eman zuen. Burtsako kapitalizazio mailan munduko 100 enpresarik handienetatik, % 30ek teknologian dihardu. Arlo hori da gaur egun “jarduera ekonomikoen erregina”. Enpresa horien banaketa geografikoari erreparatuta, nabarmen geratzen da “Estatu Batuen nagusitasun zalantzarik gabea”, 100 enpresa horietatik 53 baitaude AEBn. Europa eta Asia berdinduta daude, 18na enpresarekin; baina aipatu behar da Asiak ikaragarri egin duela aurrera eta Europa ez atzera ez aurrera geratu dela azken urteotan.
Hala ere, Irlanda hazkundeko aparteko kasu bat da Europan, zerga-abantaila hobeak eskaintzearen aldeko erabakia hartu baitzuen, bertan kokatu nahi zuten enpresei. Estatuaren interbentzionismo txikiagoak askatasun handiagoa eman zion sektore pribatuari. Horrek enplegua sortzea eta herrialdean dibidenduak sartzea ekarri zuen. Politika horrek baditu bere argi eta ilunak, eta oso interpretazio desberdinak ekar ditzake ikuspegia zein den kontuan harturik. Zenbakiek, hala ere, ez dute zalantzarako biderik ematen: enpresa guztien artean, konpainia teknologiko eta farmazeutikoen kopurua altua da.
Hezkuntzaren eta jakintzaren garrantzia
Topaketa-solasaldiaren barruan, Gay de Liébana doktoreak ekonomia aurreratuetako eta garatzen dauden herrialdeetako jakintza eta hezkuntzaren inguruko hausnarketa egin zuen. Hego Korearen kasua azpimarratu zuen: bertako gerraren ostean, 50.eko hamarkadan, populazioaren % 90 analfabetoa zen; gaur egun, berriz, % 80k unibertsitateko titulazioa du, eta urtero kokatzen da Ikasleak Ebaluatzeko Nazioarteko Programako edo PISA txosteneko (Programme for International Student Assessment) lehenengo postuetan.
Garatzeko bidean dauden edo garatzen dauden ekonomien kasuan (Txina edo India, esaterako), hizlariak azpimarratu zuen I + G-an hazten ari diren herrialdeak direla. Hori gertatzen da, atzerrian ikasten duten biztanleek gerora “jakintza hori jatorrizko herrialdeetan” aplikatzeko itzultzen direlako. Europan, zehatzago esanda, Espainian, ordea, kanpora irteten direnak harrerako lurraldeetan geratzeko joaten dira. Jakina, horrek herrialdearen garapenean eragiten du eta, ondorioz, ekonomian.
Une horretan galdera bat sortzen da: “Zerk egiten du AEB mundu mailako lehenengo potentzia izatea?” Ez dago erantzun argirik, baina badira bidea argitzen duten aztarna batzuk: “278 Nobel saridun dituzte”. Eta zer zerikusi du Nobel saridunen kopuruak herrialde baten ekonomian? José Mª Gay de Liébanaren hitzetan, “hainbeste Nobel saridun duzunean, jakintza, ikerketa, talentua eta garapena dituzu. Ikerketak epe laburrean saririk ematen ez badu ere, epe luzera ematen ditu eta ikerketa horren inguruan zenbait industria sortu eta ateratzen dira eta horiek dituzte arrakastarako behin betiko armak”. Herrialdeko Nobel saridunen kopuruari begira, ikusiko dugu Erresuma Batua munduko potentzia izan zela eta saridun kopuru altua duela, Frantziak bezala.
Zer dute berdin egungo enpresetako liderrek?
José Mª Gay de Liébanak nabarmendu zuen mundua aldatu egin dela, gaur egun “dirutan inbertitzen” dela; eta Apple, Alphabet (Google), Microsoft edo Amazon bezalako enpresetako liderren artean nagusi diren ezaugarriak aipatu zituen. Lau enpresa horiek burtsako kapitalizazio handiena dute, 2017ko ekitaldiko emaitzen arabera. Ekonomia disruptiboko konpainiak dira, “pausoa markatzen dutenak eta egoerei abantaila ateratzen jakin dutenak, besteek erreakzionatu ez dutenean”.
Enpresa horietan berrikuntzan inbertitzen da, horixe baita XXI. mendeko produktibitatearen gakoa; teknologiaren aldeko apustua egiten dute, balio erantsia areagotzeko; sektore guztietan hazten dira eta enpresa hedakorrak eta inbaditzaileak dira, bankuetan, zineman, automozioan edo osasunean ere aurkitu daitezke eta. Akzioduna gurtzen dute eta inguru erosoak bilatzen dituzte, Irlanda esaterako. Gainera, liderrek badakite euren negozioan inbertitzen, Gay de Liébanaren hitzetan: “ez doaz beste mundu batzuetara eta ez dira tentaldien liluretan erortzen”, sendo sartzen eta mugaraino konprometitzen dira euren bokazioko negozioan.
Solasaldiari amaiera emateko, José Mª Gay de Liébanak azken hausnarketa bat eskaini zuen, bere ustez, hazi nahi duten enpresek kontuan izan beharreko puntu batzuekin: berrikuntza eta teknologiaren aldeko apustua egin; gauza berrietan inbertitu; inbertsioa errentagarria eta produktiboa izatean pentsatu; aldatu eta digitalizatu; enpresa finantzak sendoak izan; eta, azkenik, hazten eta dimentsionatzen jakin. Ez da erraza, baina horixe da bidea.
